Bạn đã bao giờ tự hỏi tại sao tài nguyên trên trái đất luôn bị khai thác một cách quá mức? Các tài nguyên rừng, biển dần cạn kiệt, nhiều loài động vật đứng trước nguy cơ tuyệt chủng. Điều này gây ra biến đổi khí hậu, làm cho cuộc sống của chúng ta ngày càng khó khăn hơn. Có nhiều lý do để giải thích cho điều này, nhưng một lý do rất quan trọng là hiện tượng gọi là “bi kịch của tài sản công cộng”. Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết này.
Xét một ví dụ: có hai người nông dân sống bằng nghề đánh bắt cá, anh An và anh Bình. Mỗi người đều sở hữu riêng một ao cá rộng, ở giữa là một ao cá chung không thuộc sở hữu ai. Giả sử mỗi ao cá có 100 con cá mỗi tháng, con cá này sẽ sinh sản thêm 20 con nữa. 20 con này sẽ được thu hoạch. Anh An và anh Bình sẽ thu hoạch mỗi tháng 20 con và họ có thể duy trì ao cá của mình mãi mãi. Nhưng với ao cá chung, thì sao?
Bạn có thể nghĩ rằng mỗi tháng anh An và anh Bình nên thu hoạch mỗi người 10 con để ao cá chung tăng thêm, nhưng rồi anh An bắt đầu nghĩ mình có thể thu hoạch thêm. Anh An sẽ bắt 20 con vào ao cá chung, và anh Bình cũng sẽ nghĩ như vậy. Kết quả là cả hai quyết định thu hoạch toàn bộ ao cá chung. Cuối cùng, ao cá sẽ cạn kiệt chỉ trong một tháng. Kết quả này rõ ràng không tối ưu. Nếu mỗi người chỉ bắt 15 con, họ sẽ nhận được 120 con, nhiều hơn so với 50 con khi cả hai cùng thu hoạch hợp lý. Do sự không tin tưởng và cạnh tranh, ao cá chung bị cạn kiệt – hiện tượng gọi là “bi kịch của tài sản công cộng”.
Bạn có thể thấy hiện tượng này xảy ra ở nhiều nơi xung quanh chúng ta. Các tài sản công cộng như không khí, rừng, động vật hoang dã thường có tuổi thọ kém hơn so với tài sản sở hữu riêng. Vì mọi người đều nghĩ rằng tài sản chung sẽ bị khai thác tối đa. Ví dụ, sử dụng kháng sinh quá mức trong chăn nuôi gia súc dẫn đến vi khuẩn kháng thuốc, tăng nghẽn giao thông là một ví dụ khác, hoặc sự bùng nổ dân số làm cạn kiệt tài nguyên.
Để khắc phục hiện tượng này, có một số giải pháp:
- Tư nhân hóa tài sản công cộng: Chính phủ có thể bán đấu giá hoặc cho thuê các tài sản này, giúp người sở hữu có trách nhiệm bảo vệ và sử dụng bền vững.
- Ký kết các hiệp định quốc tế: Các quốc gia cần hợp tác để hạn chế khai thác quá mức và bảo vệ tài nguyên chung, như các hiệp định về giảm phát thải CO₂ hoặc bảo vệ biển.
Hy vọng bạn đã hiểu về “bi kịch của tài sản công cộng”. Nếu thấy bài viết thú vị, hãy chia sẻ nó trên mạng xã hội để nhiều người biết đến hơn. Cảm ơn các bạn đã theo dõi.
